Definicja i pochodzenie adaptogenów

     Termin adaptogen wywodzi się od łacińskiego słowa „adaptare”, oznaczającego dopasowanie lub ndostosowanie. Zgodnie z nazwą „adaptogen” to substancja ułatwiająca przystosowanie się organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. W roku 1947 terminu adaptogen jako pierwszy użył rosyjski uczony Lazarev, trzy lata później, rosyjski farmakolog i doktor medycyny holistycznej Brekhman, rozwinął tę definicję. Według Brekhmana adaptogen jest substancją głównie pochodzenia naturalnego, nieszkodliwą, działającą niespecyficznie i wykazującą właściwości normalizujące. Badania nad ziołami adaptogennymi wykonane przez Rosjan w latach 60. stały się dziedziną badań biomedycznych.

Adaptogeny a homeostaza

     Homeostaza ma istotny wpływ na zachowanie zdrowia. Amerykański fizjolog Cannon określił homeostazę jako stały stan równowagi środowiska wewnętrznego organizmu, utrzymywany poprzez odpowiednią koordynację i regulację procesów życiowych. Dostrzegł on w szczególności bardzo duże możliwości przystosowawcze ludzkiego organizmu. Możliwości te są funkcją złożonych procesów fizjologicznych, koordynowanych przez współdziałanie trzech układów: nerwowego, hormonalnego i immunologicznego.

     Dobry stan zdrowia wymaga idealnego stanu równowagi organizmu (homeostazy) oraz sprawnych mechanizmów adaptacyjnych do zmieniających się warunków życia. W tym właśnie miejscu istotną rolę odgrywają roślinne adaptogeny, posiadające właściwości wspomagania zarówno homeostazy jak i mechanizmów adaptacyjnych organizmu. Właściwości te są szczególnie istotne, gdyż istnieje niezliczona ilość sytuacji, w których organizm narażony jest na działanie czynników zakłócających jego czynności. W sytuacji gdy ich działanie się przedłuża, są zagrożeniem dla homeostazy organizmu. Czynniki te nazywane są stresorami, a odpowiedź organizmu na ich działanie – stresem.

     Układy sprzężenia bodziec-odpowiedź (układ neuroendokrynny i immunologiczny), które są odpowiedzialne za obronę i adaptację organizmu do stresorów są wielocelowymi i bardzo skomplikowanymi układami farmakologicznymi. Sposób działania adaptogenów jest związany z układem stresowym (kompleks neuroendokrynno-immunologiczny) i może być skierowany na różne cele układu zaangażowanego w regulację , czyli aktywację i hamowanie sprzężenia bodziec- odpowiedź. Jednak badania kliniczne przeprowadzane zgodnie z najnowocześniejszymi standardami są dość ograniczone. Z drugiej strony istnieje duże doświadczenie kliniczne, a także ugruntowane zastosowanie w samoopiece.

Obecnie przyjmuje się, że:

– wszystkie rośliny adaptogenne posiadają właściwości antystresowe, powodujące stabilizację w systemie neuroendokrynnym;
– wszystkie adaptogeny potrafią modulować i/lub wzmacniać system immunologiczny;
– większość adaptogenów wykazuje właściwości antyoksydacyjne;
– pomagają w eliminacji negatywnych skutków immunsupresji wywołanej przez stres;
– są pomocne w odnowieniu osłabionych funkcji układu immunologicznego u ludzi w starszym wieku;
– pomagają w redukowaniu wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego

Stosowanie adaptogenów może przyczynić się do:

– łatwiejszego przystosowania się (adaptacji) organizmu do stresu oraz zachowania równowagi (homeostazy), a także do redukcji poziomu lęku;
– wzrostu odporności organizmu;
– zwiększenia wydolności organizmu, siły i napięcia mięśniowego podczas wysiłku fizycznego;
– zwiększenia wytrzymałości, energii, sprawności seksualnej oraz witalności organizmu;
– poprawie snu, ogólnego samopoczucia, a także uwagi i koncentracji;
– przyspieszenia i poprawienia procesu rekonwalescencji po przebytej chorobie

Ponadto uważa się również, że adaptogeny:

– poprawiają funkcję wątroby oraz wspomagają trawienie
– wspomagają pracę układu oddechowego i moczowego
– poprawiają wzrok
– pomagają oczyścić organizm z toksyn
– polepszają jakość życia i wpływają na jego długość, a także opóźniają proces starzenia się organizmu

Skutki uboczne i przeciwwskazania:

Do tej pory nie stwierdzono, żadnych skutków ubocznych po spożyciu adaptogenów. Warto zaznaczyć, że jednym z kryteriów, które kwalifikują roślinę do zaszczytnego grona adaptogenów jest właśnie jej nieszkodliwość. Jednakże nie zaleca się przyjmowania adaptogenów:
– z niektórymi lekami np. antydepresantami
– z alkoholem (mówimy tu o częstym spożywaniu, sporadyczna konsumpcja nie jest problemem)
– kobietom w ciąży
– kobietom karmiącym